भागिरथी श्रेष्ठ र उनको ‘चुनौती’ कथा
कथाकारको जीवनीगत परिचय
जन्म -२००५ साल असोज १४ गते, रिडी, गुल्मीमा
शिक्षा- स्नातक
सेवा- रुरु
गाउँ पञ्चायतकी सदस्य, महिला सङ्गठन गुल्मीको
उपाध्यक्षसमेत रहेकी भागीरथी श्रेष्ठले केही समय शिक्षक, नारी शिल्पकला केन्द्र भैरहवाको
सचिव, सामाजिक सेवा समन्वय परिषद् तारा गाउँ विकास समितिमा पनि काम गरेकी थिइन् ।
सिद्धिचरण काव्यप्रतिष्ठान एवं गुञ्जनको सदस्यसमेत रहेसकेकी यिनले रुरु, कस्तुरी
तथा मिर्मिरे पत्रिकाको सम्पादनसमेत गरेको जानकारी पाइन्छ।
पहिलो प्रकाशित कथा - २०२३ सालको रुरु
पत्रिकामा प्रकाशित प्रबल इच्छा शीर्षकको कथा
प्रकाशित कृतिहरू - मालती(२०४३), मोहदंश
(२०४४), विभ्रम (२०५०), रङ्गीन
पोखरी (२०५०) ,भूमिगत (२०६२) ,एउटा यस्तो आकाश (२०४६)
पुरस्कार - अन्तर क्याम्पस गजल प्रतियोगितामा
स्वर्णपदक (२०२४), लुम्बिनी अञ्चलस्तरीय साहित्यिक
सम्मेलनमा स्वर्णपदक (२०३३), रत्नश्री स्वर्णपदक
(२०४३), टेलिचलचित्रमा उत्कृष्ट कथाकार पुरस्कार (२०४४), मैनाली
कथा पुरस्कार (२०४८), बालसाहित्य समाजद्वारा आयोजित
बालकथा प्रतियोगितामा तृतीय पुरस्कार जस्ता विभिन्न पुरस्कारद्वारा सम्मानित पनि
भएकी छन् ।
कथाकार भागिरथी श्रेष्ठका कथागत प्रवृत्तिहरू
१.समाजमा घट्न सक्ने विभिन्न प्रकारका
घटनाहरूलाई कथ्य बनाएर कथा लेख्ने सामाजिक यथार्थवादी कथाकार हुन् ।
२. दाम्पत्य जीवनका विविध पाटाहरू, सन्तानविहीन
परिस्थितिमा मानिसले भोग्नुपर्ने पीडा, मातृत्वको
पीडा र महत्व, आर्थिक असमानताले उत्पन्न गरेको पीडाजन्य
परिस्थिति, वैधव्यको पीडा, पुरूष
नारीहरूले भोग्नुपरेका सामाजिक तिरस्कार, पुरानो
र नया“ पुस्ताका बीचमा देखापर्ने सङ्कटग्रस्त मूल्यहरू
जस्ता विविध विषयवस्तुबाट यिनले कथाको संरचना निर्माण गरेकी छन् ।
३. यिनका
कथामा सांकृस्तिक परिष्कार तथा सुधारको चाहना कोरा आदर्श र नाराका रूपमा नभएर
यथार्थप्रति निष्ठावान रहेको देखिन्छ ।
४.कतिपय कथाहरू मनोवैज्ञानिक धरातलमा लेखिएका
छन् । यिनले नारी र पुरुष दुवैका मानसिक आरोह–अवरोहलाई
प्रस्तुत गरेकी छन् । जलनका बिम्बहरू, संस्कार, दिलु
बजै, शकुन्तला जस्ता कथाहरूमा नारी मनस्थितिको
चित्रण गरिएको छ भने दीपा, अतिक्रमण, शिक्षक, पिता
जस्ता कथामा पुरुषको मनोविज्ञान केलाइएको छ । यिनका मनोवैज्ञानिक कथाहरू पनि पूर्ण
रूपमा मनोविश्लेषणात्मक नभएर सामाजिक संस्कारको पृष्ठभूमिमा लेखिएका छन् ।
५. राजनैतिक विषयवस्तुमा पनि कथा लेखेकी छन् । राजनैतिक
विषयवस्तु भएका यिनका कथाहरूमा युगीन तानाशाही शासन, सङ्कटमा
परेको राष्ट्रियता, सत्तासीनहरूले गरेको सत्ताको
दुरुपयोग, सत्ता र शक्तिका आडमा हराउ“दै
गएका मानवीय मूल्यहरू, मानव अधिकारको हनन, जातीयताको
सङ्कीर्ण सोचाइले निम्त्याउन सक्ने सङ्कटजस्ता विविध पक्षहरूको अभिव्यक्ति पाइन्छ
। प्रजातन्त्रको पुनस्र्थापनापछि देशमा देखापरेका विविध प्रकारका विकृति र
विसङ्गतिको चिरफार गरिएका यस्ता कथाहरूमा यही स्थिति रह“दै
जाने हो भने एकदिन विद्रोहको ज्वालामुखी फुटेर भयङ्कर एवं त्रासद परिणाम निस्कने
सङ्केत यिनका कथामा गरिएको छ । घर, चुनौती, अन्त्य, मन्दिर, आगो, भूमिगतजस्ता
कथाहरू यस कोटिमा पर्दछन् ।
६. देशमा भएको सशस्त्र द्वन्द्वका विभिन्न
सन्दर्भहरुलाई पनि यिनका कथामा विषय बनाइएको छ । विप्लव यिनको यसप्रकारको उल्लेखनीय
कथा हो ।
सन्दर्भ
१.भूमिगत
कथा सङ्ग्रहमा सङ्ग्रहित
२.
जीवनमा अनेकन समस्या आउछन् ती समस्यासँग जुध्नु चुनौती हो ।
३.यस
कथामा पुरूष प्रधान नेपाली समाजको यथार्थ प्रस्तुति दिदै नारीहरू स्वाभिमानी भएर
वाँच्न अनेकौ चुनौतीको सामना गर्नुपर्छ भन्ने कुरा उठाइएको छ ।
पात्रहरू
चम्पा
दिदी ,म पात्र , चम्पाको लोग्ने वटुकलाल ,चम्पाको
छोरो ,नयना,चम्पाकी आमा,चम्पाकी बहिनी,चम्पाका बुबा,नयाँ दुलही
,चम्पाकी नन्द, ,लक्ष्मी
चुनौती कथाको विश्लेषण
सामाजिक यथार्थवादी कथाकार भागीरथी
श्रेष्ठ(२००५)को चुनौती कथा उनको भूमिगत कथा सङ्ग्रह(२०५२) मा सङ्ग्रहित कथा
हो ।यस कथामा कथाकरले नेपाली समाजमा हावी भएको पुरूष प्रधानत ,पुरूषले
नारीहरूलार्इ गर्नै अन्याय पूर्ण व्यवहार,नारीले नारीकै समस्या नबुझ्ने समस्याका
साथै नारीका सहनशिलता ,दृढता र साहसीपूर्ण व्यवहारलार्इ उजागर गरेकी छन् ।पत्रात्मक
शैलीमा प्रस्तुत गरिएको उक्त कथामा पुरूषको दुर्वल पक्ष र नारीको सवल पक्षको
उद्घाटन गरिएको छ । जीवनमा जतिसुकै समस्या परेपनि डटेर सामना गर्नुपर्छ भन्ने
सन्देश बोकेको उक्त कथाले नारी सहनशिलताको अर्कोरूप हो भन्ने कुरा देखाएको छ ।
चम्पा दिदीलार्इ प्रमुख पात्र बनार्इ
लेखिएको उक्त कथामा आफ्ना कुरा कसैलार्इ पनि नभन्ने चम्पा दिदीले म पात्रलार्इ
विश्वास गरेर आफूले भोगेका जीवनका सम्पूर्ण दुःख पीडा सबै चिठी मार्फत म पात्रलार्इ
पोखेकी छन् । १८बर्षको अल्लरे उमेरमा चम्पाको
बिबाह वटुकलाल भन्ने व्यक्तिसँग हुन्छ ।रसिक र विलासी स्वभावको वटुकलालले
चम्पालार्इ मन पराउदैन ।घर परिवारको कारण बिबाह गर्नु परेको वताउने उसले परस्त्रीसँग
सम्भन्ध राख्दा रमार्इलो हुने र सम्पामा कुनै आकर्षण
नहुने कुरा बताउँछ ।छोराकी आमा बनिसकेकी
चम्पालार्इ पीडा भएपनि त्यो आफूभित्रै लुकाउछे ।पैत्रिक सम्पतिले मातिएर विलासी
जीवन विताउन लालाहित भएको उक्त पुरूषले अर्की युवतीसँग दोस्रो बिबाह गर्छ ।त्यो
बिबाहामा उपस्थित पाउनालार्इ भोजन खुवाउने ,सौता भित्रयाउने काम कुनै अवरोध विना
गरेकी चम्पा वेहोस भएर लडेकी हुन्छे ।केहि समय पछि चम्पाको लोग्ने र सौताबीच झगडा
सुरू हुन्छ । त्यसको कारण पैत्रिक सम्पती बेचेर माइत जाने प्रस्ताब चम्पाकी सौताले
राखेकी हुन्छे । केहि समयपछि एउटा घर
मात्र वाँकि राखेर सबै सम्पति बेचेर मार्इत गएर बस्छन् ।चम्पाकी सौता धन दौलत सबै
लिएर पोइला गएको खबर चम्पाले पाउछे ।चम्पा भने चिया पसल खोलेर परिवार धानेकी
हुन्छे । लोग्ने लाचार भएर फर्कन्छ ।चम्पाको छोरो पनि ठूलो हुन्छ ।उनिहरूले राम्रो
व्यवस्था गरेका हुन्छन् ।एकदिन चम्पाको लेग्नेको मृत्यु हुन्छ ।लोग्नेको मृत्युमा
उसलार्इ दुःख हुँदैन बरू रातो लगाउने रहर नपुगेकाले भने चिन्ता लाग्छ ।चिया पसलबाट
स्टेसनरी चम्पाले खोल्छे ।नाती जन्मन्छ उसको जीवनमा खुसी छाएको कुरा चम्पाले
चिठ्ठीमा व्याक्त गरेकी हुन्छे र म पत्रले चम्पाको सङ्घर्ष प्रेरणादाइ भएको र आफूले
नविर्षने कुरा गरेबाट कथानक सकिएको छ।
पुरूष प्रधान
समाजमा नारीको संघर्षलार्इ विषयवस्तु बनार्इ लेखिएको यस कथामा मानिसले धेरै
संघर्षहरू जीवनमा गरेको हुन्छ ।जीवनका दुःख पोख्न पाएको हुँदैन ।यदि दुःख पोख्न
पायो भने उसको मन हलुका हुन्छ ।नारीको पीर र मर्कालार्इ नारीले नै बुझेका हुँदैनन्
नारीका दुस्मन नारीनै बन्ने गर्दछन् ।त्यसैले पुरूषको हैकमी , विलासी र स्वार्थी
प्रवृत्तिबाट पिडित नारीहरूलार्इ पुरूषको हैकमी प्रवृत्तिबाट मुक्त गराउनु पर्छ भन्ने विचारका साथासाथै नारीले नारीको समस्यलार्इ बुझ्नु पर्छ
भन्ने बिचार यसकथामा पाउन सकिन्छ ।जीवनमा जस्तासुकै समस्या आएपनि त्यसको सामना
गर्दै जानुपर्छ ।जीवन संघर्षशील छ ।त्यसैले कहिल्यहि पनि जीवनदेखि हार मान्नु
हुँदैन ।भन्ने सन्देश यस कथाले बोकेको छ ।
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें