इस्माली र उनको ‘माछो माछो भ्याकुतो’ कथा
परिचय
महेश पौडेल(महेश्वरप्रसाद उपाध्याय)
जन्म – २०१२/२/४
जन्म स्थान - महोत्तरीको औरहीमा
शिक्षा - गणित विषयमा स्नातकोत्तर
पहिलो रचना - वि. सं. २०३१ सालमा
ऋणको थिचो
प्रकाशित कृतिहरू – कथा सङ्ग्रहहरूमा ‘माछो माछो भ्यागुतो’, ‘घाम घामजस्तो छैन’, ‘काट जर्किन डि लगायत सेतो आतङ्क’, ‘जिरोमाइल’, र ‘दुधर्ष’ उपन्यास प्रकाशित छन् ।
पुरस्कार --पारिजात सृजना पुरस्कार र मैनाली कथा पुरस्कार
कथागत विशेषता
१.सामाजिक यथार्थवादीकथाकार
गाउँघरका सुख
दुखका विषयवस्तुहरू समेट्दै ग्रामिण परिवेशलार्इ कथामा समेटेको पाइन्छ।
२.आञ्चलिकता
यिनका कथाहरूमा पूर्वी
तरार्इको जनजीवन समेटेको पाइन्छ ।
३.प्रगतिवादीता
यिनका कथामा गरिबले
स्थान पाउँछ ।गरिबीको सजिव चित्र उतारी
उनिहरूको विकासको चाहना गरेको पाइन्छ ।
४. समाज सुधारको चाहना
५. मैथिली भाषाको मिश्रण,
६. सूक्ष्म मनोविश्लेषण,
७.सरल ,सहज तथा स्पष्ट भाषा शैलीको प्रयोग ,
सन्दर्भ
१.वि. सं. २०३८ सालको
मूलधार पत्रिकामा प्रकशित भएको माछो माछो भ्यागुतो कथा पछि माछो माछो भ्यागुतो
नामक कथा सङ्ग्रहम २०५२ मा सङ्कलित रहेको छ ।
२. नेपालको चुनावी
प्रकृयाको विकृति र विसङ्गति तथा राजनैतिक विकृतिहरूको यथार्थ प्रस्तुति
३.नेताहरूले गरिव
जनताहरूलार्इ आश देखाउने तर वास्तवमा ती जनताले केहि नपाउने
सन्दर्भलार्इ ल्याएर कथाको शीर्षक चयन गरिएको छ ।
४.निश्पक्ष चुनावले
मात्र योग्य उमेदवार चुन्न सकिन्छ त्यसकारण चुनावलार्इ निश्पक्ष वनाउन प्रलोभन र
भ्रष्ट्रचारलार्इ अन्त्य गरिनु पर्छ भन्ने उद्देश्य पुरा गर्न यो काथ लेखिएको
देखिन्छ ।
कथाका पात्रहरू
फुलचनमा , बाइजी ,सोनफी
राय,नन्दन राय , माधो बाबु, विसनदेवा , बौका मुसहर ,चेपकवाली
किसन भैया ,शर्माजी
कथाको विश्लेषण
सामाजिक यथार्थवादी
,प्रगतिवादी तथा समाजसुधारको चाहना राख्ने कथाकार इस्माली (२०१२) को वास्तविक नाम
महेश्वर प्रसाद उपाध्याय हो । गणित विषयमा स्नातकोत्र गरेका यिनको रूचि साहित्य
तिर देखिन्छ । ऋणको थिचो नामक कथा लिएर कथा यात्रा सुरूगरेका यिनले माछो माछो
भ्यागुतो ,घाम घाम जस्तो छैन जस्ता कथा सङ्ग्रहहरू प्रकाशनमा ल्याएका छन् । यिनको
माछो माछो भ्यागुतो नामक कथा पनि यहि माछो माछो भ्यागुतो कथा सङ्ग्रहमा सङ्ग्रहित
कथा हो । यस कथामा कथाकारले नेपाली समाजमा हुने विकृतिहरू मध्यको राजनैतिक विकृति
र विसङ्गतिको वारेमा प्रस्तुत गरेका छन् ।चुनावी प्रकृयामा भोट कसरी आफूतिर तान्ने र निर्वाचित हुने भन्ने ध्यान एकातिर हुन्छ भने अर्कातिर कसरी
भ्रष्टचार गर्ने र पैसा कमाउने भन्ने दाउ रहेको हुन्छ । त्यसै गरि गरिब नेपाली
जनताले कहिल्यहि राहात पाउदैनन् । त्यसैले आफ्नो न्यायका लागि
गरिबहरूले आफ्नै समूहका व्यक्तिहरूलार्इ नेता बनाइ
उठाउनु पर्छ र आफ्ना अन्यायका विरूद्ध र देश निर्माणका
निमित्व एक जुट भएर लाग्नु पर्छ भन्ने सन्देश यो कथाले दिन खोजेको छ ।
तरार्इको ग्रामिण समाजलार्इ परिवेश वनाएर
लेखिएको उक्त कथामा त्यहाको गरिबी र ती गरिब जनताहरूको भावनाको वास्ता नगर्ने नेताहरूको वास्तविक
यथार्थलार्इ यो कथाले पस्केको छ । चुनावी माहोल चलिरहेको अवस्थामा चुनावको अन्तिम चरणमा
प्रचार प्रसार पनि तिब्र बइन्छ र गाउँमा मुख्य रूपमा तीन दलका नेताहरूले बढि प्रचार
अनि खर्च गरेका हुन्छन् ।प्रचारका सबै
विधिहरू अपनाउँछन् । रातमा नर्तकीहरू पनि ल्याइन्छ ,विकासका भाषणहरू सुनाइन्छ
जागिरका आश्वासनहरू दिइन्छ र पैसा समेत बाँडिन्छ यस्ता
क्रयाकलापमा नन्दनराय जसको सरकारमा भतिजो हुन्छ र पहिलेको चुनावको वेलातिर आएको पैसाले जग्गा किनेको हुन्छ त्यस्तै अर्को नेता माधोबाबु जसले मुखले त
रूसमा स्वतन्त्रता छ गरिबको सासन छ त्यस्तै हुनु पर्छ भन्छ तर व्यभाहारमा भने
फुलचनमाको मजदुरीगरेको ज्याला पनि दिएको हुँदैन भने शर्मा जी पनि त्यस्तै हुन्छ ।
त्यसैले फूलचनमा र उसकी स्वास्नी चेपकटवालीले किसन भैयालार्इ सम्झन्छन् ।किसन भैया
ले न्याय र उन्नतिका लागि लढ्नु पर्ने र मजदुरको समस्या समाधान गर्न मजदुरलार्इ नै
चुनावी प्रकृयामा लगेर नेतृत्व पंतिमा राख्नुपर्ने तर्क राखेको सम्झन्छन्
।अन्तिममा उनिहरू कसैलार्इ पनि भोट नदिने निधो गर्छन ।बोका मुसहर पनि सबैको खाने
तर भोट चाहि कसैलार्इ नदिने कुरा व्यक्त गर्छ यतिकैमा कथानकको अन्त्य हुन्छ ।
भौतिकता तिर लम्किएको
मानव समाज स्वार्थी छ । यो सन्दर्भमा धनिले गरिबलार्इ गुम्राहमा पारेर उनिहरूको
श्रम र पसिना शोषण गरेर आफू मोटाउने परिपाटी
चलिरहेको छ । यस्तो अवस्थाबाट नेपालको राजनीति पनि अछुतो रहन सकेको छैन । यहि
नेपाली राजनीतिको सामाजिक परिवेशको यथार्थ प्रस्तुति यस कथामा पाउन सकिन्छ ।
समाजका शिक्षित र केहि हुनेखाने मानिसहरूले राजनीति गर्दछन् । चुनावी प्रकृयामा
जान्छन् र विभिन्न उपायाहरू अपनाएर चुनाव प्रचार प्रसार गर्छन् । अनि विकाश
निर्माणका आश्वासन दिने र चुनाव जितिसकेपछि गाउँमा
फर्केर नजाने पछि फेरी अर्को चुनावमा मात्र आफ्नो अनुहार देखाउने गर्छन् । भ्रष्ट्रचारमा रमाउने ,नीजि स्वार्थलार्इ
महत्वदिने सम्पूर्ण जनतालार्इ समेट्न नसक्ने जस्ता गतिविधि हुँदै गएको
राजनीतिलार्इ अन्त्य गरेर स्वच्छ राजनीति जसले गरिबहरूको आवाज सुनोस् त्यस्तो राजनीतिको आवस्यकता भएको र त्यसको
लागि उनिहरू आफै जागरूक हुनुपर्ने विचार कथाकारले राखेका
छन् ।
निष्कर्षमा भन्दा राजनीतिलार्इ राज्यको नीति
बनाउन सक्ने नेतालार्इ सुम्पिनु पर्छ । त्यसको लागि त्यसको लागि जनताहरू कुनै लालच
र प्रलोभनमा नपरि आफ्नो हकको लागि लड्नु
पर्छ भन्ने शन्देश यो कथाले बोकेको छ ।
