परिचय
जन्म – वि. सं. २०२१ भदौ १५ गते अछाम कालीमाटी
शिक्षा – कानुन र विज्ञानमा स्नातक तथा व्यवस्थापनमा स्नातकोत्तर
सेवा र संलग्नता - प्रहरी सेवामा संलग्न
पुरस्कार तथा संमान – मदन पुरस्कार ,
प्रकाशित कृतिहरू – सटाहा,सिपाहीकी स्वास्नी, अफ्रिकन अमिगो ,छापामारको छोरो ,काठमाण्डुमा कमरेड कथा सङ्ग्रहहरू
भ्रमण – एसिया ,युरोप र अफ्रिका
कथागत
प्रवृत्तिहरू
१.राष्ट्रिय अन्तरराष्ट्रिय परिवेशमा कथा
लेखन ,
२. नेपालको पश्चिम पहाडको कठोर सङ्घर्षमय
जनजीवनको यथार्थ वर्णन,
३.ग्रामीण जनजीवनको चित्रण,
४.समसामयिक यथार्थवादी,
५. द्वन्दकालको अन्तररङ्गपक्षको
प्रस्तुती
६. अस्तित्ववादी चिन्तन
७. विसङ्गति र विकृतिप्रति व्याङ्ग्या
८. आञ्चलिकता तथा
स्थानियताको प्रयोग
पात्रहरू
सानोबावु,चुन्नुकी आमा,फुलवा,सानोबावुकी
आमा ,हजुरबा,हजुरआमा -मञ्चिय पात्र
हरेराम,चन्नु,
रेसम,बुधराम,सुरजराम,लक्षमन,मधुराम ,चमेली फेरूवा – नेपथ्या पात्र
शीर्षक
अभिधा अर्थमा – गाउँमा
वसोबाँस गर्ने मान्छेहरूको मुखबाट गीतहरू गुञ्जीदैनन् ,उनिहरूले गीत गाउन
छोडिसकेका छन् भन्ने बुझिन्छ ।
परिवेश
१.पश्चिम नेपालको
गाउँ,बस्ती, खेत बनपाखा जङ्गल,कुलो ,कुलेसो आदिको वर्णन गरिएको छ ।
२.सानोबावु गाउँ वस्दा खेल
खेलेको ,गीत गाएको,वनजङ्गलमा फूल टिपेको , रमाएको ,खोलामा पौडिएको ,द्वन्दकालमा
गाउँ त्रसित वनेको विद्यालय खण्डहर भएका ,आफू जन्मे हुर्केको ठाउँ छोडेर मुग्लान पस्नुपरेको
,सबैजना बाहिर निस्कन नसक्ने अवस्था भएको परिवेशात्मक अवस्थाको यथार्थाता यहा
प्रस्तुत भएको छ ।
३.जम्मा २४ घण्टाको
समयावधीमा केहि वर्णनात्मक र केहि संमरणात्मक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ
उद्देश्य
१.युद्धका
कारण मानिसहरू त्रसित बनेका यथार्थ अभिब्यक्ति दिनु ,
२. २०५२
सालबाट सुरूभएको ससस्त्रद्वन्दका कारण नेपाली जनताले भोग्नुपरेको नोक्सानीको चित्रण,
३.
द्वन्दकै कारण व्याक्तिको जीवन माथिको अधिकार खोसिएको ,गाउँ छोड्नु परेको ,जीवन
शैलीमा परिवर्तन भएको पिडा जनक अबस्थाको जानकारी गराउनु,
४.
मान्छे उहि भएपनि त्रासको कारण तिनिहरूमा सुन्दरता हराएको ,आत्मियता नभएको,
गतिसिलता सकिएको ,सबैका ओठहरू बन्दभएको
देखाउनु ,
५. आफन्तलार्इ
भेट्न नपाइने र आफ्नै गाउँ जान पनि त्रसित
बन्नुपर्ने अवस्थाको वर्णन
६. आफ्नो
भाबना स्वतन्त्रता पूर्वक व्यक्त गर्न नपाइने ,स्वतन्त्र पूर्वक घरमा वसेर एकछाक खान
नपाइने अवस्था सम्म सृजना भएको जानकारी गराउनु,
७.
राजनीतिक स्वार्थ प्राप्तिको लागि नागरिकलार्इ बन्धक बनाएको अबस्थाले समाजमा
कहिल्यहि शान्ति प्राप्त नहुने चर्चा,
८.
शान्ति र सद्भाबबाटै समाज परिवर्तन हुने
गहन भाव व्यक्त
कथाको विश्लेषण
पेशाले प्रहरी सेवामा अवद्ध भएर पनि
साहित्यलार्इ मायाँ गर्ने महेश विक्रम शाहको जन्म २०२२ साल भाद्र १५ गते अछाम
जिल्लामा भएको थियो । द्वन्दकालको अन्तर्रङ्गको प्रस्तुति ,विसङ्गति र विकृति
प्रति व्याङ्ग्य गर्दै मानव जीवनको अस्तित्वको खोजि गर्नु यिनको कथागत प्रवृति हो
। सिपाहिकि स्वास्नी (२०५९),काठमाडौंमा कमरेड (२०६५) तथा छापामारको छोरो आदि कथा
सङ्ग्रहरू प्रकाशन गरेका शाहको गाउँमा गीतहरू गुञ्जिदैनन् नामक कथा छापामारको छोरो
नामक कथा सङ्ग्रहमा सङ्ग्रहित छ । यस कथामा कथाकारले म पात्रलार्इ प्रमुख पात्रका
रूपमा उभ्याएर २०५२ पछि नेपालमा भएको शसस्त्रद्वन्द र द्वन्दले निम्त्याएको
अवस्थाको यथार्थ प्रस्तुति गरेका छन् ।
यस कथामा सानोबाबु नाम गरेको म पात्र
प्रमुखपात्र हो । यहाँ म पात्र लगायत चुन्नुकी आमा ,फुलवा , सानोबाबुकी आमा ,
हजुरबा ,हजुरआमा मञ्चिय पात्र हुन् भने हरेराम ,चुन्नु ,रेसम , वुधराम , सुरजराम
लछमन , माधुराम , चमेली , फेरूवा आदि नेपथ्य पात्र हुन् । म पात्र गाउँ छोडेर सहर
बस्न थालेको ६ वर्ष भइसकेको हुन्छ । अमा, हजुरबा , हजुरआमा गाउँको मायाले गाउँमानै
बसेका हुन्छन् । आमाले हजुरबा ,हजुरआमाको नातिको अनुहार देख्ने चाहना भएको भनि
चिठ्ठी पठाएपछि म पात्र गाउँ जाने निधो गर्छ । दाह्री जुँगा पाली कपालले आफ्नो
अनुहार ढाकि आफूलार्इ कसैले नचिन्ने हुलिया बनाएर गाउँ छिर्छ । सडकबाट दुर्इवटा
गाउँ काटे पछि मात्र उसको गाउँ आउँछ । गाउँको रमाइलो वातावरणको कल्पना गरि अगाडि
बढ्छ । उसका कल्पना भन्दा फरक उसको गाउँ हुन्छ । उसले पढेको (अक्षर चिनेको )
विद्यालयको भग्नावशेष मात्र देख्छ ,गाउँलेहरूले श्रमदान गरेर बनाएको टेलिकमको
टावरलार्इ बम विष्फोटनले सखाव पारेको छ । गाउँघरका युवा कोहि मुग्लान गए कोहि शहर
गए कोहि शसस्त्र युद्दमा होमिए । गाउँमा बुढाबुढी , आइमाइ र केटाकेटी मात्र छन् ।
त्यहि पनि एकदमै नगन्य मात्रामा । यस्तो अवस्था देखेर सानोबाबु(म ) पात्रलार्इ
दुःख लाग्छ । उसले गाउँमा आफ्ना साथीभाइ
कसैलार्इ देख्दैन ।गाउँघरका मानिसहरू पनि कोहि
बाहिर बसेका हुँदैनन् ।उनिहरू दिउसो पनि
ढोका लगाएर नै बस्ने र गाउँमा कसैको वास्ता नगर्ने गर्छन् । कोहि मानिसको अनुहारमा
हाँसो हुँदैन । यस्तो परिवेश चियाउदै ऊ घर पुग्छ । घरमा पनि ढोका बन्द अवस्थामा
हुन्छ । उसले ढोका ढकढक गरेर आवाज दिएपछि आमाले भित्रबाटै को भनि सोधेर प्रष्ट
भएपछि मात्र ढोका खोली छीटो छोरालार्इ भित्र तान्छिन र ढोका लगार्इ हाल्छिन् । उनिहरूकाबीच भलाकुसारी हुन्छ । हजुरबा ,हजुरआमा नातिलार्इ देख्दा खुसि
हुन्छन् । आमाले पनि छोरालार्इ मायाँ बर्साउछिन् । उज्यालो भर्इ नसक्दै गाउँमा
बन्दुकको आवाज सुनिन्छ र ऊ त्यहाँबाट अध्यारामानै भाग्न बाध्य हुन्छ । यसरी यो
कथाको कथानकको अन्त्य भएको छ ।
वि. सं. २०५२ साल देखि नेपालमा ससस्त्र जनआन्दोलन
सुरू भएको थियो ।त्यतिबेला आन्दोलनको सुरूवात नेपालको ग्रामिण परिवेशबाट भएको थियो
।उनिहरू गाउँबाट नै आफ्नो आन्दोलनलार्इ
अगाडि बढाउँदै गएका थिए ।उनिहरूले अनेकन कार्यक्रम गरेर गाउँका युवाहरूलार्इ आफ्नो
सहयात्री बनाउँदै आफ्नो समूहको संख्या विस्तार गर्दै गए । सरकारले यसलार्इ आतङ्ककारी
भनि घोषणा गरेको थियो । स्वभाविकरूपले सरकार यसको विरूद्धमा देखिन्थ्यो । सरकार र आन्दोलनकारी
बीच मुढभेड भइरहन्थ्यो त्यसले गाउँका जनताहरूलार्इ असर पुर्याएको थियो । उनिहरू
दुवैतर्फबाट सुरच्छित थिएनन् । त्यसकारण कोहि विदेशिए भने कोहि शहर पसे गाउँघर
युद्ध क्षेत्र जस्ता भए भएका भौतिक संरचनाहरू पनि भत्किए ।द्वन्दका कारणले गाउँको
शान्त र शुन्दर परिवेशमा बसेर सोझा ,शान्त मानिसको मानसिकतामा पिडाहरू थपिए त्रास
र आतङ्कहरू फैलिए ।गाउँका मानसको ओठमा हाँसो छैन यहि यथार्थ प्रस्तुती यस कथामा
पार्इन्छ ।
द्वन्दले त्रास र डर मात्र बढाउँछ ।समाजले
शान्त वातावरणको खोजि गरिरहेको हुन्छ ।शान्त समाजमा मात्र विकासको कल्पना सम्भव
हुन्छ भन्ने आसय यहाँ पाउन सकिन्छ । अर्थात द्वन्दले मानिसको जीवनलार्इ भताभुङ्ग
बनाउँछ घर परिवार विछडिन्छ ।गाउँको खेतियोग्य जमिन बाँझिन्छ भोकमरी र गरिबी बढ्छ
अशिक्षाको गति बढ्छ र मानिसको स्तरोन्नति घट्छ भन्ने कुरा यहा देखिन्छ ।
पश्चिम नेपालको परिवेश ,थारूभाषाको प्रयोग
,सरल र सहज अभिव्याक्ति जस्ता विशेषता बोकेको यस कथाले शान्तिले नै समाजको विकाश
हुन्छ ।द्वन्दले कहि ल्यहि मानिसको उन्नति
हुन सक्दैन भन्ने आसय व्यक्त गर्दै शान्तिको कामना गरेको देखिन्छ ।
